Antalya’da üretici isyanda: 20 liraya ürettiğimizi 8 liraya satıyoruz!

Antalya Yaş Zerzevat ve Meyve Hali’ne etraf ilçelerden örtü altı domates üreticiliği yapan çiftçiler gece saatlerinde birer birer kamyonetleriyle giriş yapıyor.

Daha evvel hale geldiğinde eserini birkaç saat içinde satıp meskenine dönen çiftçiler günün birinci ışıklarını artık Hal’de karşılıyorlar. Zira gece boyunca kamyonetlerinde alıcı beklemelerine, ardiye ardiye dolaşmalarına karşın kamyonet kasaları hala domatesle dolu.

Uykusuzlar, yorgunlar ve yüzleri asık. Halde satış mesaileri son bir haftadır öğlenden sonraya sarkıyor. Topraktaki işleri de bu yüzden aksıyor. Ekim ayında diktikleri domatesin hasadını yaklaşık iki aydır sürdüren çiftçiler toptancı halinde son iki ayın en makus günlerini yaşıyor.

25 liradan alımı başlayan domatese artık alıcı bulmak giderek zorlaşıyor. Alıcı bulan çiftçinin domatesinin kilosuna biçilen fiyatsa 8 liraya kadar düşmüş durumda.

20 LİRAYA ÜRETİLEN ESER 8-10 LİRAYA SATILIYOR

Antalya Yaş Zerzevat Meyve Toptancı Hali Komiteciler Derneği (ANTKOMDER) Başkanı ve aynı zamanda kendisi de bir domates üreticisi Nevzat Akcan, “Domates yerle yeksan oldu. Domates öldü, cenazesini kaldırıyoruz. Domates şu an 5 TL – 8 TL -10 TL. 5 liraya bu ülkede ne var? 20 yıl evvel turfanda eserdi domates. Değerliydi. Artık değil. 20- 22 lira üretim maliyeti var. 5 liraya 10 liraya satıyor bu türlü bir kesim ayakta kalabilir mi?” diye soruyor.

“HAL YASASI FİYAT MANİPÜLASYONUNA YER SAĞLIYOR”

Akcan, 2012 yılındaki hal kanunun, hal dışında meyve zerzevat ticareti yapılmasının önünü açtığını, hal dışındaki ticaretin yıllar içinde çok büyüdüğünü, kayıt dışının arttığını ve zerzevat meyve fiyatlarını manipüle etmeye başladığını öne sürüyor. Akcan, “Kimin eli kimin cebinde muhakkak değil. Bugün hal hareketli sonraki gün eser basıyor, fiyat düşüyor, sonraki gün dışarıdan mal çekiyor fiyat yükseliyor, piyasayı manipüle ediyor” değerlendirmesini yaparak, hal yasasının tekrar gözden geçirilmesini öneriyor.

“PESTİSİT HABERLERİ MANİPÜLATİF”

Akcan pestisit haberlerinin de fiyatlar üzerinde manipülatif tesiri olduğunu, “Pestisit haberleri şuurlu yapılan haberler. İlaç kalıntısı işini aştık, gelin bizi denetleyin, ben de çiftçiyim, ruhsatsız ilaç kullanmıyoruz. Ne vakit bir eser para ettiyse vay pestisit çıktı, kalıntı çıktı, iç piyasaya satılıyor eserler deniyor. Bunlar manipülasyon mu? Derseniz, evet manipülasyon bana göre” kelamlarıyla öne sürüyor.

“AB İRAN’A YAPTIRIMI KALDIRSA AÇ KALIRIZ”

İhracatın azaldığını, ihracatçıların kurdan ötürü rekabet yeteneklerini kaybettiğini, bundan ötürü da ihraç edilemeyen eserin iç piyasada fiyatının düştüğünü söyleyen Akcan, “15-20 gün evvel İran’da incelemelerde bulundum. İran’dan marul, yeşillik geliyor üretim maliyeti bizimi dörtte birimiz. Biz nasıl yarışacağız. Rus pazarını İran’a kaptırdık. AB İran’a yaptırım uygulamazsa aç kalırız” yorumunu yapıyor.

Geçtiğimiz günlerde basın toplantısı yapan Batı Akdeniz İhracatçıları Birliği Lideri Ümit Mirza Çavuşoğlu da, Akcan’ın tespitlerini destekleyen bilgiler sunmuş, 2024 yıl sonu itibariyle yaş zerzevat meyve ihracatında düşüşün yüzde 6’yı geçtiğini, Bulgaristan hudut kapısında Avrupa’ya giden ihracatın Bulgaristan hudut kapısı Kapıkule’de pek çok maniyle karşılaştığını, dolar kurunun en az 40 – 45 TL bandına gelmediği sürece ihracatçının rekabet edemeyeceğini, pestisit konusuda değerli uzaklıklar kat edildiğini ve pestisit nedeniyle dönen tır oranının yüzde 3’ün altına düşürüldüğü bilgisini vermişti.

İCARLA ÜRETEN BU İŞİ BIRAKIR

Antalya Aksu Fettahlı Mahallesi’nde 15 dönümde domates üreticisi yapan Erol Ekici toprağının dedesinden kendisine kaldığını 2000’lerden itibaren de kendisinin serada domates ürettiğini belirterek “Domatesi maliyetlerinin altında satıyoruz, bu da bizi zorluyor, ilerde bu işi yapacak kalmayacak. Bunu yapan son şahıslarız. Bize pazar bulsunlar. Şu an domates 8 lira 10 lira 18 lira, maliyeti 25 lira olan domates 8 lira 10 liraya. Çiftçiler mallarını ziyanına satıyor. Baharda da bu türlü giderse kendi yeri olan yapar, icar yapan bırakır.” diyor.

Ekici de fiyatın düşmesinin sebebinin, ihracatta düşüş olması ve iç pazarda da marketlerin gereğince mal çekmemesi olduğunu söylüyor.

“İKİ GÜN HALDE KAMYONETTE BEKLEDİM”

Ekici domatesinin satılması için son bir haftadır halde uzun saatler geçiren üreticilerden biri. Yaşadıklarını “Eskiden iki buçukta satılırdı, mal gidecek, ardiyede hesabımı kurardı, şu anda olmuyor. Geçen gün ben gece 11’de hale geldim, o gün bekledim, satılmadı, ardiyede işlenmedi, bir gün sonraya kaldı, bir gün daha kaldım ardiyede. İki gün kamyonette kaldım. Istırap oldu” kelamlarıyla anlatıyor.

Ekici, hükümetten yeni ihracat pazarları bulmasını istiyor.

“ÇOCUKLARIN OKULU BİTSİN ÇİFTÇİLİĞİ BIRAKCAĞIM”

5 dönüm serada domates üreten İsa Ören, “250 bin lira masraf ettim, daha 200 bin civarı kazandım. Borcum var, yapacak bir şey yok kredi çekeceğiz bir şey çekeceğiz döndüreceğiz, talep yok. Buradan domatesi alıyor istanbul’da 50 lira oluyor. Anamdan doğalı domates üretiyorum. Bu gidiş ile bırakacağım, çocukların okulu bitsin bırakacağım” diyor.

HALDE MAL SATMA SÜRECİ PSİKOLOJİ BOZUYOR

Çelik, halde eserini satmak için geçirdiği saatleri “Psikoloji nasıl biliyor musun gece 11’de yatağından kalkıp geliyorsun. Gece otomobilde battaniye ile sarılıp yatıyorsun, saat 3’te kalkıyorsun. Mal satılmadığında da beliyorsun. Halde mal kalmıyor, bekliyorsun, bir gün bekledikçe ziyan. Bekledikçe eser yumuşuyor, gerilime gidiyorsun. Topluyorsun, ediyorsun yevmiyeci tutuyorsun. 1200 TL bir yevmiye. Burada bekleyince işinden kalıyorsun. Mesela ben hiç vermesem gitsem seraya gübre vereceğim lakin şu an burada bekliyorum. Akşama kadar da beş altıya bekleyeceğiz uykusuz. Esasen uyku tutmuyor. Piyasa berbat olunca, otomobilin yanına gelen giden olmayınca” diye anlatıyor.

“GEÇEN SENE BİREBİR TARİHTEN 10 LİRA DAHA UCUZA SATIYORUZ”

Çelik domatesin maliyeti ile satış fiyatı ortasındaki farkı şu sözlerle pahalandırıyor:

“Şu an tadımız tuzumuz yok fidanını 15 lira 20 liraya aldığımız eseri, ortalama fidan parası üzerinde satmamız lazım ki para kazanalım, en makûs 2 bin lira 3 lira ilaç. Domates ekimi fazla. Bizim Aksu’da 40 bin dekar seranın 20 bin dekarı domates. Bu kadar yarı yarıya olması akıl mantık işi değil. Geçen sene bugünkü komiteden kesilen fişimize baktım, tıpkı cins domatesti. Ocak’ta 25 lira yazılmış. geçen seneni 10 lira altında. Geçen sene 35 liraya mazot almıştık bugün 50 liraya mazot aldık. Ziraat Bankası’nda borcu olmayan yoktur. Hiç olmayan adamın ilaç gübre borcu vardır. Bu türlü giderse ödemem zor”.

Çelik, Ziraat Odası Başkanları’na da sitemini “Onlar artık ofise gelmişlerdir, kahvaltılarını bitirmişlerdir. Ziraat Odaları’na her gittiğimizde Çiftçi Kayıt Sistemi için, öteki dokümanlar için, kayıt için paraları veriyoruz. Şu an onların halde olmaları lazım. Sizin gezdiğiniz üzere ziraat odaları liderleri halleri gezsinler, orada oturmayla olmaz bu iş” kelamlarıyla iletiyor.

Denizlim Haber- denizlimhaber