Suriye Milli Ordusu hangi gruplardan oluşuyor?

Suriye‘de Beşar Esad yönetiminin devrilmesinin ardından ülkede yeniden yapılanma süreci başladı.

Ülkenin büyük kısmında silahlar sussa da Esad’ı deviren muhalif güçlerin başını çeken Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ), kuzeydoğu vilayetlerini kontrol eden Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ve Türkiye’nin desteklediği Suriye Milli Ordusu (SMO) gibi gruplar henüz silah bırakmadı.

Geçiş dönemi Devlet Başkanı ve HTŞ lideri Ahmed eş-Şera, 29 Ocak’ta yaptığı konuşmada Suriye’deki tüm silahlı grupların feshedileceğini ve yeni kurulacak devlet kurumlarına entegre edileceklerini söyledi.

HTŞ’nin liderliğindeki Askeri Operasyonlar Komutanlığı da aynı gün “tüm silahlı askeri grupların ve siyasi ve sivil devrimci oluşumların” feshedileceğini duyurdu.

Resmi Suriye Arap Haber Ajansı’nın (SANA) sosyal medya hesaplarından 6 Şubat’ta yapılan paylaşımlarda, Şam’daki yeni yönetime bağlı güçlerin Türkiye destekli SMO kontrolündeki Halep vilayetine bağlı Afrin’e girdiği duyuruldu. Ancak bunun nedeni ve kalıcılığı ile ilgili farklı açıklamalar geldi.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 27 Ocak’ta Suudi Arabistan merkezli Al Şark televizyonuna verdiği bir demeçte Suriye’de “Türkiye’ye yakın” grupların bünyesinde “80 binden fazla silahlı unsur” olduğunu söyledi.

Fidan, Ankara’nın bu gruplara yönelik tutumuyla ilgili şunları kaydetti:

“Biz bunlara hiç düşünmeden dedik ki gidin milli orduya katılın, milli ordunun parçası olun ve ülkede bir düzensizlik çıkmasına izin vermeyin.”

BBC İzleme Servisi’nden Yara Farag ve Barry Marston, Suriye’de Türkiye’nin desteklediği SMO’ya bağlı başlıca silahlı grupları inceledi.

Suriye Milli Ordusu

Suriye Milli Ordusu, Türkiye’nin desteklediği Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) gruplarının Aralık 2017’de bir araya gelerek oluşturduğu bir çatı grup.

Grup, 2019’da İdlib merkezli Ulusal Özgürleştirme Cephesi’nin de katılımıyla saflarını güçlendirdi.

Türkiye’nin desteklediği Suriye Milli Ordusu bünyesindeki kilit gruplar arasında İkinci Tümen (Ceyş el Nukba ve 113’üncü Tugay), Sultan Melik Şah Tümeni, Feylak el Mecid ve Feylak el Şam gibi gruplar bulunuyor.

Türkiye’nin desteklediği gruplar, Libya ve Azerbaycan gibi başka ülkelerdeki çatışmalara da dahil oldu. Hak savunucuları, SMO güçlerini zorla yerinden etme ve demografik mühendislik gibi insan hakları ihlalleriyle suçluyor.

Suriye’nin Azez ve Afrin vilayetlerinde konuşlanan SMO, Türkiye’nin desteklediği Suriye Geçici Hükümeti’nin silahlı kuvvetleri olarak görev alıyor.

Suriye Geçici Hükümeti, Beşar Esad’ın devrilmesinin ardından Şam’da kurulan geçiş dönemi yönetimine destek vereceğini duyurdu.

İki SMO komutanı yeni kurulacak Suriye ordusuna tümen komutanı olarak atanırken, Suriye basınında Şam güçlerinin SMO kontrolündeki bölgelere konuşlanmaya başladığına dair haberler çıktı.

HALEP VİLAYETİNDEKİ GRUPLAR

Cephe Şamiye (Şam Cephesi)

Azez merkezli Şam Cephesi, SMO bünyesindeki Üçüncü Kolordu’nun temel unsurlarından biri. Grubun liderliğini Halep Valiliğine atanan ve yüksek lisans eğitimini Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde tamamlayan Azzam Garib yürütüyor.

Grup, 2016’da Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde IŞİD ve Türkiye’nin terör örgütü kabul ettiği Halk Koruma Birlikleri’ne (YPG) karşı düzenlediği ilk askeri harekat olan Fırat Kalkanı’nda yer aldı.

Cephe Şamiye, Eylül 2024’te Türkiye destekli Suriye Geçici Hükümeti ile iş birliğini durdurduğunu açıkladı. Gerekçe olarak Geçici Hükümet Başbakanı Abdurrahman Mustafa ile anlaşmazlıklar gösterildi.

Grup, Halep merkezli silahlı unsurların dağıtılması ve Şam’ın ordusuna katılmasına yakın duruyor.

Sultan Murat Tümeni

Sultan Murat Tümeni, 2013’te Suriyeli Türkmenler tarafından kurulan bir grup. Grubun liderliğini yürüten Fehim Ertuğrul İsa sıkça Türkçe paylaşımlar yapıyor ve Milliyetçi Hareket Partisi’ne (MHP) yakınlığıyla biliniyor.

Ankara ile derin bağları bulunan grup, çocukları askere almak gibi insan hakları ihlalleriyle suçlanıyor.

ABD, 2021’de Sultan Murat Tümeni’nin çocuk asker kullandığını öne sürmüş, Türkiye’nin bu gruba “somut destek” sağlamasını gerekçe göstererek Ankara’yı “çocuk asker kullanımına karışan ülkeler” listesine almıştı.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı, ilk defa bir Nato ülkesinin bu listeye alınmasının ardından yaptığı açıklamada “iddiaları külliyen reddediyoruz” dedi.

Mayıs 2024’te Suriye basınına yansıyan haberlerde Suriyeli askerlerin Afrika’da paralı asker olarak kullanıldığı ve askere alım sürecinin Sultan Murat Tümeni üzerinden yapıldığı iddia edildi.

İsa, Aralık 2024’te Esad yönetiminin devrilmesinin ardından “devrimin asıl hedefinin” Fırat Nehri’nin “temizlenmesiyle” gerçekleşeceği açıklamasını yaptı. İsa’nın nehri ve kuzeydoğu Suriye’yi kontrol eden Suriye Demokratik Güçleri’ne ithafen bu açıklamayı yaptığı düşünülüyor.

Sultan Murat Tümeni, SMO’nun 1 Aralık 2024’te SDG’ye karşı başlattığı “Özgürlük Şafağı” harekatında yer alıyor.

Ceyş-ül İslam (İslam Ordusu)

Ceyş-ül İslam, 2011 ayaklanmasının ardından ortaya çıkan en büyük isyancı gruplardan biri.

Grubun, Esad yönetimi ve IŞİD’e karşı savaşmak için Suudi Arabistan tarafından fonlandığı düşünülüyor.

2018’e kadar Şam’ın Doğu Guta mahallesinde konuşlanan grup, mahallenin düşmesinin ardından başkenti terk ederek Halep vilayetine geçti ve SMO’ya katıldı.

Grubun karargahı Afrin’de bulunuyor ve Afrin ve El-Bab şehirlerinde varlığını koruyor.

Daha önce HTŞ ile sık sık çatışmalara giren Ceyş-ül İslam, silahlı grupların dağılarak Suriye ordusuna katılması fikrine sıcak bakmıyor.

Grup tarafından Aralık 2024’te yapılan bir açıklamada HTŞ ile yeni çatışmalara girmeyecekleri, ancak silah bırakmayacakları vurgulandı.

Müşterek Kuvvetler (Süleyman Şah Tugayı ve Hamza Özel Kuvvetler Tümeni)

Afrin civarında konuşlanan Müşterek Kuvvetler, SMO’nun İkinci Kolordusu’nda yer alan Süleyman Şah Tugayı ve Hamza Özel Kuvvetler Tümeni’nden oluşuyor.

Ekim 2024’te Müşterek Kuvvetler güçleriyle Cephe Şamiye’ye bağlı Kuzey Şahinleri Tugayı arasında büyük çatışmalar çıktı. Çatışmalar, Kuzey Şahinleri’nin zorla dağıtılmasıyla sona erdi.

ABD 2023’te Müşterek Kuvvetler bileşenlerini ve komutanlarını Afrin’deki sivillere yönelik insan hakları ihlalleri suçlamalarından dolayı yaptırım listesine aldı.

Grup, Şubat 2024’te üyelerinin işlediği suçların tespiti ve hesap verilebilirliğin sağlanması için bir “hukuk bürosu” açtığını duyurdu.

Müşterek Kuvvetler, Şam’da geçiş yönetimi Devlet Başkanı Ahmed eş-Şera ile silahlı grup komutanlarının yaptığı görüşmelerden sonra silah bırakma çağrısına çekimser yaklaştı, ancak “Suriye’nin geleceğinin inşasına katkıda bulunmakta” kararlı oldukları vurgusunu yaptı.

Grup, Ocak’ta SMO’nun silahlı kanadını oluşturduğu Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu’na bağlı “askeri bloktan” çekildiğini duyurdu.

Kurtuluş ve İnşa Hareketi

Kurtuluş ve İnşa Hareketi, Şubat 2022’de SMO bünyesindeki Ahrar El Şarkiye (Doğunun Özgürleri), Ceyş el Şarkiye (Doğu Ordusu), 20’inci Tümen ve Şukur el-Şam’ın birleşimiyle ortaya çıktı.

Suriye’nin doğu vilayetlerinden gelen bu unsurlar, Cephe Şamiye’nin Üçüncü Kolordu’daki egemen rolüne yönelik endişelerden dolayı ortak bir hareket kurduklarını duyurdu.

Temmuz 2021’de ABD Hazine Bakanlığı Ahrar El Şarkiye’ye Suriyeli Kürtlere yönelik insan hakları ihlalleri suçlamalarından dolayı yaptırım getirdi.

Mutasım Tümeni

SMO içindeki en güçlü gruplardan biri olan Mutasım Tümeni, Halep’teki Mare kenti civarında konuşlanıyor.

Gruba ait silahlı unsurların Türkiye tarafından Libya ve başka ülkelere savaşmaya gönderildiği iddia ediliyor.

Grubun güvenilirliği, 2024’te grubun lideri Mutasım Abbas dahil üst düzey yöneticilerinin tutuklanmasına yol açan suçlamalar ve yolsuzluklar yüzünden büyük darbe aldı.

Abbas, Türk makamlar tarafından yolsuzluk faaliyetleri ve tümeni “yatırım oluşumuna” çevirme suçlamalarıyla tutuklandı. Türk askeri kaynaklarının Abbas’ın HTŞ ile bağlantılarından rahatsızlık duyduğu söyleniyor.

Grubun sosyal medya hesapları son aylarda aktif değil, ancak 11 Aralık’ta Esad yönetiminin devrilmesinin ardından bir paylaşım yaptılar.

İDLİB VİLAYETİNDEKİ GRUPLAR

Ulusal Özgürleştirme Cephesi

Kağıt üzerinde SMO’nun parçası olan Ulusal Özgürleştirme Cephesi, 2018’de Türkiye’nin girişimiyle İdlib’te bulunan isyancı grupların bir araya gelmesiyle kuruldu.

Grubun bünyesinde bulunan Ahrar’uş Şam, Nureddin Zengi Hareketi, Şukur el Şam Tugayları ve Ceyş el Ahrar gibi unsurlar hala operasyonel bağımsızlıklarını büyük ölçüde koruyor.

Ulusal Özgürleştirme Cephesi’nin parçası olan bu gruplar 2019’da HTŞ ve Ceyşül İzze ile birleşerek El Fetih El Mubin Operasyon Odası’nı kurdu. Bu oda, 2024’e kadar İdlib merkezli muhalif silahlı grupların Esad güçlerine karşı koordinasyon sağladığı ana format oldu.

Cephe, bu grupların haricinde Ceyşu’n-Nasr ve Özgür İdlib Ordusu gibi unsurları da bünyesinde barındırıyor.

Ulusal Özgürleştirme Cephesi, Ekim 2019’da yapılan bir basın açıklamasıyla SMO’ya katıldığını duyurdu.

Ancak o dönem cephenin kıdemli komutanları, birleşmeden haberdar olmadıklarını söylerek durumdan şikayet etti.

Birleşmenin ardından İdlib merkezli grup büyük oranda SMO’dan bağımsız hareket etmeyi sürdürdü.

HTŞ’nin İdlib vilayetinde kontrolünü artırmasıyla birlikte vilayette bulunan muhalif gruplar HTŞ’nin nüfuz alanında kaldı.

Aralık 2024’te HTŞ’nin kontrolündeki Şam tarafından yeni kurulacak Suriye Ordusu kademelerine yapılan atamalar arasında birçok Ulusal Özgürleştirme Cephesi komutanı da bulunuyordu.

Yeni orduya atanan bu liderlerin kontrolündeki gruplar, Şam’ın silahlı grupları dağıtma politikasına daha sıcak bakıyor.

Ahrar’uş Şam (Şam’ın Hürleri)

2011’de kurulan Ahrar’uş Şam, 2013’te 10 bin ila 20 bin askeri bünyesinde toplayarak dönemin en güçlü muhalif unsurlarından biri haline geldi.

2019’da SMO’ya katılan grup, 2020-2023 yılları arasında iç çatışmalara düştü. Bu süreçte hem İdlib hem de Halep vilayetindeki rakip bileşenler arasında çatışmalar yaşandı.

Ocak 2021’de iç çatışmayı bitirmek için liderliğe Amir El-Şeyh getirildi. Ancak rakip bileşenler HTŞ’ye yakın olmakla suçladıkları El-Şeyh’in atanmasını eleştirdi.

Ahrar’uş Şam, 2024’ün sonlarında HTŞ liderliğinde başlatılan ve Esad yönetiminin devrilmesiyle sonlanan harekatta kilit rol oynadı.

Harekatın ardından grubun lideri El-Şeyh, Başkent Şam’ı çevreleyen Rif Şam iline vali olarak atandı.

Nureddin Zengi Hareketi

2011’de kurulan Nureddin Zengi Hareketi, Halep’in kuzeyinde 2016’da bir çocuğun kafasını kesmek dahil birçok zulüm iddiasıyla suçlanıyor.

Grup, 2017-2018’de HTŞ ile hem çatıştı hem de geçici ittifaklar kurdu.

İdlib merkezli iki grubun ilişkisi, Nureddin Zengi Hareketi’nin Ulusal Özgürleştirme Cephesi’ne katıldığı 2018’den sonra daha iyileşmeye başladı.

İlgili haberler