Türkiye İktisat Kongresi 17 Şubat 1923 – 4 Mart 1923

İlkler şehri olan İzmir; ilk kurşundan sonra son kurşunun da atıldığı bir kenttir. 17 Şubat 1923 günü başlayan ve 4 Mart 1923 gününe kadar devam eden, “Türkiye İktisat Kongresi”, İzmir’de Hamparsumyan’a ait incir işleme deposunda gerçekleşmiştir. “Türkiye İktisat Kongresi”, Kurtuluş Savaşı’nın bitişinden 5 ay sonra ve Lozan görüşmelerinin devam ettiği günlerde yapılmasının nedeni İzmirliler tarafından bilinmektedir.

İzmir Sevenler Platformu ile yirmi yıla yakın Türkiye İktisat Kongresi etkinliği yaptık. Kongre binasının yakılışını gören bir kişi olarak, binanın yeniden ayağa kalkmasının onurunu yaşamaktayım. Kongreyi, İzmirliler “İzmir İktisat Kongresi” olarak isimlendirirken, aynı sahiplenmeyi İzmir Atatürk Müzesi’ndeki canlandırmada da görebiliriz.

TBMM Başkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa “İzmir İktisat Kongre”sine eşi Latife Hanım’la birlikte gelerek, tarihi bir konuşmayla çalışmaları başlatmıştır. Konuşmasında; verilen Milli Mücadele’den sonra Yeni Türkiye’nin iktisat mücadelesinin kazanılması ve milli ekonominin temelinin atılması konusunu ele almıştır. Gazi Mustafa Kemal’in kongrede, bugün içinde geçerli olan iktisat konusunda söylediklerinden bir bölümü anımsayalım;

“Bir ulusun doğrudan doğruya hayatı ile ilgili olan, o ulusun iktisadıdır. Tarihin ve deneylerin yoğunlaştırdığı bu gerçek bizim ulusal hayatımızda ve ulusal tarihimizde tamamen belirmiştir. Gerçekten Türk tarihi incelenirse yükseliş, çöküş nedenlerinin iktisat sorunlarından başka bir şey olmadığı derhal anlaşılır. Tarihimizi dolduran zaferlerin yahut bozgunların tümü iktisat durumumuzla bağlantılı ve ilişkilidir. Yeni Türkiye’mizi layık olduğu yüksek düzeye ulaştırabilmek için iktisadımıza birinci derecede ve en çok önem vermek zorundayız. Zamanımız tamamen bir iktisat döneminden başka bir şey değildir.”

“Ulusal egemenlik, iktisadi egemenliğe dayanmalıdır. Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, iktisadi zaferlerle taçlandırılmadıkça sonuçsuz kalır.”

Emperyalist ülkelere karşı tüm Anadolu’nun kanı ve canı pahasına verdiği mücadeleyle kazandığı “Kurtuluş Savaşı”ndan sonra, bu kez de kuruluş mücadelesi olarak, iktisadi savaşın kazanılması hedeflenmiştir. Türkiye İktisat Kongresi’nde alınan Yeni Türkiye’nin iktisadi kararlarıyla yarım kalan Lozan Barış görüşmelerinin “kapitülasyon” görüşmelerinde, Türkiye’nin önünü nasıl açtığını görmüş olduk. Lozan Barış Anlaşmasının imzalanmasıyla, Anadolu’da verilen bağımsızlık savaşının iktisadi zaferlerle nasıl taçlanacağını bir kez daha anımsadık.

Gazi Mustafa Kemal’in kongre açılışından sonra aynı gece Ankara’ya döndüğünü biliyoruz. 4 Mart 1923 günü açıklanan “Milli İktisadi Kararları” okullar dahil önemli yerlere asılmıştır.

Yokluk içinde yapılan bu kongre örnek alınmalıdır.

Ahmet Gürel