Son dakika… Trump istediğini aldı: Zelenski masaya oturuyor! Uzmanlar tepkili: Bu haraca bağlama…

ABD’li New York Times gazetesi Ukrayna Maden Anlaşması’nı “Koruma şantajı’ olarak değerlendirdi ve konuya ilişkin analizinde “Amerika Birleşik Devletleri bir zamanlar dünyanın polisi olarak görülüyordu, ancak birçok analiste göre artık daha çok haraççı bir mafya lideri gibi görünüyor.” ifadelerini kullandı.

Anlaşma, mevcut haliyle, herhangi bir açık güvenlik garantisi içermiyor ancak ABD’li yetkililer Ukrayna için ABD ile ekonomik ortaklıktan daha iyi bir şey olamayacağını düşünüyor. NYT’ye konuşan uzmanlar ise Trump yönetimine sert eleştirilerde bulunuyor.

Columbia Üniversitesi’nden siyaset bilimci Virginia Page Fortna bunun bir tür haraç hissi yarattığını belirtirken, Dış İlişkiler Konseyi’nden kıdemli üye Steven A. Cook, “Yeni güvenlik garantisi esasen bir haraca bağlamadır” dedi.

Ukrayna, Avrupa Birliği’nin (AB) “kritik hammadde” olarak nitelendirdiği 30 maddenin 21’ini barındırıyor.
Bunlar dünyadaki rezervlerinin yaklaşık yüzde beşine tekabül ediyor.Bu elementlerin olduğu bölgelerin çoğu Urkayna Kristal Kalkanı’nın güneyinde, çoğunlukla Azak Denizi’nin altında bulunuyor.Bu bölgelerin çoğu şu anda Rus işgali altında.Ancak Kiev, Vinnitsiya ve Jitomir bölgelerinde de gelecek vadeden projeler bulunuyor.

Uzmanlara göre bu bölgelerde gelecek vadeden yüzlerce coğrafi obje tespit edildi. Bunların bir kısmı, geliştirilmeleri ekonomik olarak uygun bulunduğu takdirde element yatakları haline getirilebilir.Forbes Ukraine dergisine göre Ukrayna’nın diğer önemli mineral kaynaklarının yaklaşık yüzde 70’i Donetsk, Dnipropetrovsk ve Luhansk bölgelerinde bulunuyor.Bu bölgeler de büyük oranda işgal altında.Ukrayna’da nadir toprak elementleri haricinde Lityum gibi kritik mineraller adı verilen kaynaklar da bulunuyor.

Ukrayna hükümetine göre ülkede 450 bin ton lityum var. Bunlar şu an çıkartılmıyor, ancak çıkartılması planlanıyor.Rusya’nın en az iki Lityum madenini işgal ettiği biliniyor: bunlardan biri Donetsk bölgesindeki Şevçenkivske’de, diğeriyse Berdyansk bölgesindeki Kruta Balka’da.Kirovograd bölgesindeki Lityum yataklarıysa halen Ukrayna kontrolünde.

Trump neden bu madenleri istiyor?

ABD’nin nadir element ve kritik mineral üretimini kontrol etmek istemesinin ardında bunların küresel tedarikinde başı çeken Çin ile rekabet geliyor.Geçtiğimiz yıllarda Çin nadir toprak minerallerinin çıkartılması ve işlenmesinde lider haline geldi. Ülke, küresel üretim kapasitesinin %60 ila 70’ini, işleme kapasitesininse yüzde 90’ını elinde tutuyor.ABD’nin bu konuda Çin’e olan bağımlılığı Trump yönetiminde ulusal güvenlik ve ekonomik endişelere yol açıyor.Bu elementler, elektrikli araçlardan askeri teçhizata kadar gelişmiş teknolojilerin üretiminde giderek daha da önemli rol oynuyor.

“Nadir toprak elementleri”, modern teknoloji ve sanayide yaygın olarak kullanılan ve benzer kimyasal özelliklere sahip 17 elemente verilen ad.Akıllı telefon, bilgisayar, tıbbi cihazlar ve benzeri ürünlerin üretiminde kritik rol oynayan elementler şunlar:

Skandiyum (Sc), İtriyum (Y), Lantan (La), Seryum (Ce), Praseodim (Pr), Neodimyum (Nd), Prometyum (Pm), Samaryum (Sm), Evropiyum (Eu), Gadolinyum (Gd), Terbiyum (Tb), Diprosyum (Dy), Holmiyum (Ho), Erbiyum (Er), Tulyum (Tm), Terbiyum (Tb), Lutesyum (Lu).

“Nadir” olmalarının sebebi, saf formlarında oldukça ender bulunmaları. Dünyanın farklı yerlerinde bu elementlerin yatakları mevcut.Ancak nadir toprak elementleri genelde Toryum ve Uranyum gibi radyoaktif elementlerle birlikte bulunuyor.Ayrıştırılmaları için birçok toksik kimyasal kullanılıyor, bu da çıkarma işlemini bazen zor ve pahalı hale getirebiliyor.

BBC’ye konuşan Ukraynalı bir yetkili ABD’yle maden anlaşması konusunda uzlaştıklarını söyledi.Söz konusu yetkili “Bir takım iyi değişikliklerle üzerinde uzlaştık ve bunu pozitif bir sonuç olarak görüyoruz” derken, ayrıntılı bilgi vermedi.

Financial Times, AFP haber ajansının ardından, Ukrayna haber sitesi Ukrainska Pravda da ABD ile maden anlaşmasının “ayrıntıları üzerinde anlaşıldığını” bildirmişti.Anlaşmanın Ukrayna Dışişleri Bakanı Andrii Sybiha ve ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio tarafından imzalanmasının beklendiği ifade edilmişti. Anlaşmaya göre, ABD ve Ukrayna’nın bir Yeniden Yapılanma Yatırım Fonu kuracağı belirtildi.

Zelenski, daha önce Trump’ın Ukrayna’nın yeraltı kaynaklarından 500 milyar dolarlık kısmına erişim talebini “devletimizi satmayacağız” diyerek reddetmişti.

ABD Başkanı Trump, Oval Ofis’te düzenlediği imza töreninde bazı başkanlık kararnamelerine imza attıktan sonra basın mensuplarına gündemi değerlendirdi.Trump, Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski’nin cuma günü Washington’a geleceğinin ifade edilmesi üzerine, “(Zelenskiy’nin) Evet cuma günü geleceğini duydum, eğer isterse benim için kesinlikle uygundur. Biz o parayı geri almak istiyoruz. Bu anlaşmayı benimle birlikte imzalamak istiyor. Bunun önemli bir konu olduğunu anlıyorum, çok büyük bir mesele.” dedi.

Trump, Ukrayna’da barışı koruma gücünün nasıl olacağına ilişkin Rusya ve Ukrayna tarafları ile görüşeceklerini kaydederek, “Barışı korumaya ihtiyacımız olacak. Herkesi tatmin edecek bir şey yapılacaktır. Amerikan askerlerinin dahil olduğu herhangi bir durum, aslında herkesin kabul edebileceği bir barışı koruma görevi. Nihayetinde, üzerinde anlaşabileceğimiz bir durum olacak.” ifadesini kullandı.

Ukrayna’nın gelecekte de korunması konusunda ABD’nin mi yoksa Avrupa’nın mı rol üstleneceği hususunda da yorum yapan Trump, “Bence bundan büyük ölçüde Avrupa ülkeleri sorumlu olacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan Trump, Ukrayna ile yapacakları kıymetli madenler anlaşmasından sonra Rusya ile de benzer bir anlaşma yapmak isteyebileceğini belirtti. Rusya’nın çok ciddi miktarda kıymetli madene sahip olduğunu aktaran Trump, “Rus topraklarındaki madenleri de satın almak isteriz. Eğer yapabilirsek, onlarda da çok iyi nadir toprak elementleri var. İkisinde de var. Bu Rusya için de harika olur çünkü orada anlaşmalar yapabiliriz. Kullanılmayan çok değerli arazileri var.” dedi.Trump, Rusya’ya uygulanan yaptırımların şu anda barış anlaşması müzakerelerinin bir parçası olmadığını ancak bir noktada bunların kaldırılması konusunun masaya geleceğini kaydetti.