Cehenneme iniş

Venedik Film Festivali’nde senaryo, Altın Küre’de kadın oyuncu ödüllerini alan, Oscar’da film, yabancı film, kadın oyuncu kategorisinde aday olan Walter Salles, biyografik politik dramı “Hâlâ Buradayım”da, Brezilya’da askeri diktatörlük döneminde 20 bin insanın ölümünü, işkence görmesini, kaybolmasını özgün, yetkin bir anlatımla vurguluyor.

YABANCILAŞMA

Salles,eski solcu milletvekili, mühendis Rubens Paiva’yı (1929- 1971) özellikle seçti çünkü onun çocuklarıyla birlikte büyüdü. “Paiva’larla 1969’da Rio de Janeiro’da tanıştım, 13 yaşındaydım. 1964’te askeri cunta başa geçince Paiva’lar, diplomat, bankacı babam Walther Moreira Salles’le birlikte Fransa’ya gittik. Döndüğümde ülkemi tanıyamadım. Demokrasi yok olmuştu, diktatörlük gelmişti. Bu aidiyetsizlik, yabancılaşma duygusunu onlarla paylaştım. Leblon’da bizden on dakika ötede yaşıyorlardı. Hafta sonlarını birlikte geçirirdik” diyen yönetmen yedi yıldır tasarladığı biyografik politik dramını gerçekleştirdi. Rubens Paiva’nın oğlu Marcelo’nun kitabından (2015) uyarladığı filmin açılış sekansı etkileyicidir, tüm aile, Rubens, karısı Eunice, beş çocukları birliktedir, kamera aralarında dolaşır, konuşmalar, bağrışmalar, hareketlilik. Bu bölüm dansla, müzikle, fotoğrafla, sevginin, aşkın, belleğin, coşkunun simgesel aktarımı gibidir adeta.

Copacabana plajının karşısındaki evde canlı bir yaşantı, sevinç, neşe, aşk gürültü, ışık, aydınlık vardır. Plajlarıyla, bronzlaşmış bedenlerle, voleybol partileriyle tanınan Rio’da ideal görünümü yaran askeri helikopter havada belirir. Endişesiz, özgür gençlik süper 8 kamerayla çekim yapıp, esrarlı sigara içer. Aydınlar, saygın insanlar yemek yerler, dans ederler, ülkenin gergin politik durumunu tartışırlar. Bu korunaklı, dokunulamaz görünen fanusun içinden cennetten cehenneme doğru iniş başlar. Bu çöküşün dehşeti, ürkütücülüğü duyumsanır.

50 YILLIK ADALET ARAYIŞI

Rubens askerler tarafından götürülür. Psikolojik, fiziksel baskı evin içine yayılır, mutlu, sevgi dolu ailenin gündelik yaşamı değişir. Eunice’le büyük kızı da sorgulanır. Koğuştaki psikolojik güdümleme, zihinsel işkence iz bırakır. Güneş ışınları, kahkahalar, şakalaşmalar biter. Anlatım dili değişir, ev karanlığa gömülür, sabit yakın planlar canlı hareketli görüntülerin yerini alır. Plajın karşısındaki, Paiva ailesinin tarihçesini yansıtan yaşam dolu, renkli, villa kararır. Walter Salles, Hâlâ Buradayım adıyla Rubens Paiva’nın yok olmadığını hâlâ yaşadığını vurgular.

Eunice, eşi Rubens’i arama, aynı zamanda kişisel varoluş yolculuğuna çıkar, karşısında çok sayıda engel vardır: erkek egemenliği, yandaş basın, sistemin soyutluğu, bürokrasi. Eunice dünyası yıkılırken geleceği daha iyi kurmak için geçmişteki konforlu hayatından feragat eder. Öfkeli, yas tutan kadın adalet arayışını tamamlamak için 50 yıl bekler. Salles’in tüm filmlerinde bellek önemlidir, Hâlâ Buradayım geçmişi anlatsa da bugünü, geleceği kapsar. Film ile Marco Paiva’nın biyografik romanı bireysel hafızayı aktarırken aynı zamanda Brezilya’nın, ülkenin ortak belleğini de yansıtır. Bellek, fiziksel, içsel yolculuk temaları Salles’in Merkez İstasyonu, Motosiklet Günlüğü,Yolda, Güneşin Ardında, Karanlık Su filmlerinde yer alır.

Eunice’i yorumlayan Fernanda Torres karakterin içselliğini, değişimini başarıyla yorumlar. Eunice’in son yıllarını Merkez İstasyonu’nda rol alan annesi Fernando Montenegro oynar. Yönetmen duygu sömürüsünden uzak durur, duyarlı, gerçekçi anlatımı seçmiştir. Fernanda Torres, Selton Mello, Fernanda Montenegro’nun oynadığı Hâlâ Buradayım gösterime girdi.