Golan Tepeleri nerede ve neden önemli?

Suriye’de Esad rejiminin düşmesinin ardınan Suriye ile İsrail arasında uzun yıllardır çatışma konusu olan Golan Tepeleri’nin durumu da yeniden gündeme geldi.

İsrail hükümeti, İsrail’in işgali altında bulunan Golan Tepeleri’ndeki İsrail nüfusunun iki katına çıkarılmasını öngören bir planı kabul etti. Başbakan Netanyahu’nun ofisinden yapılan açıklamada, “Savaşın ve Suriye’deki yeni cephenin ışığında Golan Tepeleri’ndeki İsrail yerleşimlerini ve İsrail devletini güçlendirmeye yönelik bir karar alındığı” ifade edildi. İsrail Başbakanı Netanyahu, Golan Tepeleri’ne ilişkin olarak, “Biz orada yerimizi sağlamlaştırmaya, gelişmeye ve yerleşmeye devam edeceğiz” dedi. Netanyahu geçen hafta da Golan Tepeleri’nin “sonsuza dek” İsrail’e ait olacağını söylemişti.

Peki Golan Tepeleri neden önemli, İsrail neden bu bölgenin kendileri için “vazgeçilmez” olduğunu iddia ediyor?

Golan Tepeleri nerede ve tarihi önemi nedir?

İsrail, Lübnan, Suriye ve Ürdün arasındaki dağlık sınır bölgesinde yer alan Golan Tepeleri’nin İsrail tarafında deniz yüksekliğinin 212 metre altında yer alan Taberiye Gölü’ne kıyısı bulunuyor.

Kuzeydeki Hermon sıradağlarının 2 bin 800 metreyi aşan bir zirvesi bölgeye adını veren Golan’ın en yüksek noktasını oluşturuyor. Golan’ın toprakları taşlık olmakla birlikte, bölgenin bir kısmı bağcılık gibi tarımsal faaliyetler ve otlak alanları olarak da kullanılıyor.

1967 yılındaki 6 Gün Savaşı’nda İsrail, Golan Tepeleri’ni işgal etti. İsrail, 1981’de ise Golan Tepeleri’nde İsrail hukukunun geçerli olacağına dair fiilen işgal anlamına gelen bir yasayı kabul etti.

Bölge daha öncesinde Suriye’nin askeri hedefleri doğrultusunda, örneğin İsrail’i bombalamak için kullanılıyordı. Suriye bugüne kadar Golan Tepeleri’nin kendi toprağı olduğunu ve İsrail tarafından işgal edildiğini savunuyor.

1976 yılında Suriye, Mısır ve diğer Arap ülkeleri en kutsal Yahudi bayramı olarak kabul edilen Yom Kippur’da İsrail’e saldırı düzenledi. Yom Kippur Savaşı olarak adlandırılan savaşta Suriye Golan Tepeleri’nin bir kısmını geri almayı başardı ancak savaşın devamında bu bölgelerin kontrolünü yeniden kaybetti.

Birleşmiş Milletler (BM) Golan Tepeleri’nin Suriye’nin parçası olduğu görüşünü benimsiyor. Çatışmaların alevlenmesi üzerine 1974 yılında Birleşmiş Milletler (BM) Barış Gücü (UNDOF) askerleri Golan Tepeleri’ne gönderildi.

UNDOF, BM’nin en uzun süreli barış misyonlarından biri oldu. Mavi kasklılar, o günden bu yana Golan Tepeleri ile Suriye arasında yer alan tampon bölgeyi kontrol atında tutuyor.

BM gibi uluslararası toplumun önemli bir bölümü de Golan Tepeleri’nin İsrail’e ait olmadığı görüşünü benimsiyor. 2019 yılında dönemin ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin İsrail’in Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tanıdığını ilan eden deklarasyonu imzalaması nedeniyle ABD bu konuda bir istisna teşkil ediyor.

Golan Tepeleri’ndeki gerginlik sürüyorFotoğraf: Mostafa Alkharouf/Anadolu/picture alliance

Golan Tepeleri’nin stratejik önemi nedir?

Golan Tepeleri, hem İsrail hem de Suriye tarafına eğimli olduğu için İsrail açısından askeri olarak stratejik bir öneme sahip. Bölgenin, kontrol altında tutulması İsrail’e yönelik saldırıların engellenmesini sağlıyor.

Ayrıca, bu sayede İsrail ordusu kuş uçuşu 60 km uzaklıkta olan Şam’ı da kontrol edebiliyor. İsrail için önemli bir içme suyu kaynağı olan Ürdün (Şeria) Nehri’nin kaynak nehirleri ve kolları da Golan Tepeleri bölgesinde yer alıyor. İsrail’de Benyamin Netanyahu yönetimindeki aşırı sağcı hükümetin yanı sıra diğer sağ muhafazakar akımlar da bu topraklardan vazgeçilmesine karşı çıkıyor.

Netanyahu, Golan Tepeleri’nin “sonsuza dek” İsrail’e ait olacağını açıkladıFotoğraf: Kobi Gideon/Israel Gpo via ZUMA Press Wire/picture alliance

Dürziler kim?

İsrail’in işgali altındaki Golan Tepeleri’ndeki 34 köy ve kasabada yaklaşık 30 bin İsrail vatandaşı yaşıyor, buna ek olarak bölgede 23 bin de Dürzi bulunuyor.

Ağırlıklı olarak Lübnan, Suriye ve İsrail’de yaşayan Dürziler Arap bir Müslüman azınlık.

Golan Tepeleri’ndeki Dürzilerin İsrail vatandaşlığına başvurma hakkı bulunuyor ancak çok az sayıdaki Dürzi bu yola başvuruyor. Çoğu kendilerini Suriyeli olarak hissediyor ve Suriye vatandaşlığına sahip.

Temmuz ayında İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri’nde bulunan bir Dürzi köyündeki futbol sahasına isabet eden roket, 12 çocuk ve gencin ölümüne, 20 kişinin de yaralanmasına neden olmuştu. İsrail saldırıdan Hizbullah’ı sorumlu tutumuş, olay Hizbullah ile İsrail arasındaki gerginliğin daha da tırmanmasına neden olmuştu.