İlk insanlı uzay yolculuğundan beri ülkeler rekabet halinde

İnsanlık, 20’nci yüzyılın ortalarından itibaren uzay çalışmalarında birçok başarıya imza attı.

Uzay hakkında pek çok keşfin yapılmasına olanak sağlayan insanlı uzay yolculukları da bilime katkıları nedeniyle ülkeler arasında rekabet ortamı oluşturuyor.

Birleşmiş Milletler (BM) uzay çalışmalarındaki başarıları kutlamak amacıyla her sene, ilk insanlı uzay yolculuğunun yıl dönümü olan 12 Nisan’ı “İnsanlı Uzay Yolculuğu Uluslararası Günü” olarak kabul ediyor.

İnsanlığın uzaya ilk yolculuğundan bu yana gerçekleşen insanlı uzay misyonlarına dair bir derleme hazırladı.

UZAYA GİDEN İLK İNSANLAR

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB), uzayın bilinmeyenlerini keşfetmek amacıyla 4 Ekim 1957’de “Sputnik 1” adlı ilk insan yapımı uyduyu yörüngeye göndermesi pek çok gelişmenin kapısını araladı.

Bu ilk adımla başlayan “uzay yarışında” ABD ve SSCB başta olmak üzere pek çok ülkenin uzay keşiflerinde öne geçmek için rekabete girmesi de gelişmeleri hızlandırdı.

Sovyet astronot Yuri Gagarin’in 12 Nisan 1961’de uzay yolculuğu yapan ilk insan olması, insanlığın “uzay çağını” başlatan dönüm noktası olarak tarihe geçti.

Dünyanın yörüngesine çıkan ilk kadın ise 16 Haziran 1963’te Sovyet astronot Valentina Tereshkova oldu.

SSCB’nin 26 Aralık 1991’de dağılmasının ardından Rusya, uzaya kozmonot göndermeyi bırakmadı. Rusya adına ilk insanlı uçuş 17 Mart 1992’de yapıldı.

ABD’NİN UZAY YARIŞINA KATILMASI

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından SSCB ve ABD arasında başlayan Soğuk Savaş’ta gerilimi tırmandıran etmenlerden biri de iki taraf arasındaki uzay yarışı oldu.

ABD, SSCB’nin uzay yarışında kat ettiği mesafeye karşılık, Mercury, Gemini ve Apollo programlarını düzenledi.

ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) tarafından 5 Mayıs 1961’de yörüngeye gönderilen Alan Shepard, uzaya çıkan ilk ABD’li astronot oldu.

Ardından, ABD’li astronot Neil Armstrong, 20 Temmuz 1969’da Ay’ın yüzeyinde adım atan ilk insan olarak tarihteki yerini aldı. Ay’a indiğinde, hafızalarda yer edinen “Bir insan için küçük, insanlık için büyük bir adım.” sözlerini söyleyen Armstrong, insanlı uzay yolculuklarının genel anlamda insanlığın gelişimi için önemine vurgu yaptı.

Astronot Eugene Cernan da 1972’de Ay’da yürüyen son insan oldu.

NASA’nın insanları yeniden Ay’a göndermeyi amaçladığı “Artemis Programı”nın mürettebatsız ilk aşaması Aralık 2022’de tamamlanırken, programın ikinci aşaması olan Ay’ın yörüngesine insanlı yolculuğun ise Nisan 2026’da yapılması hedefleniyor.

ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR

ABD, Rusya, Japonya, Kanada ve Avrupa’nın uzay ajanslarının ortaklığında 1990’larda inşa edilen Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) dünyanın pek çok ülkesinden araştırmacıları bir araya getiriyor.

ISS, ilk mürettebatın ulaştığı 2 Kasım 2000’den bu yana, çeşitli görevler kapsamında uzaya gönderilen 270’den fazla astronota ev sahipliği yaptı.

Çin ilk defa 15 Ekim 2003’te Yang Liwei isimli astronotunu uzaya gönderirken, Hindistan Uzay Araştırma Ajansı (ISRO) da gelecek yıllarda ilk insanlı uçuşu için hazırlık yapıyor.

ÖZEL ŞİRKETLERİN UZAY ÇALIŞMALARINDAKI YERİ

Ülkelerin haricinde özel uzay şirketleri de Dünya’nın yörüngesine ve özellikle de ISS’e insanlı yolculuklar düzenleyebiliyor. Böylelikle uzaya giden insan sayısı ve çalışmaların çeşitliliği artıyor.

Örneğin, ABD’li milyarder Elon Musk’ın sahibi olduğu SpaceX firması, Mars’a insan göndermeyi ve uzayda sürdürülebilir bir gelecek inşa etmeyi amaçladığı projeler üzerine çalışıyor.

ABD’li iş insanı Jeff Bezos’un sahibi olduğu havacılık ve uzay şirketi Blue Origin ise uzay turizmi kapsamında 2021’den bu yana ücretli uçuşlar yapıyor. Aralarında ABD’li şarkıcı Katy Perry’nin de bulunduğu 6 kadından oluşan mürettebat, 14 Nisan’da bu turistik uçuşlardan birine katılacak.

İNSANLI UZAY YOLCULUĞUNUN ZORLUKLARI

Tarihteki ilk uzay istasyonu “Salyut 1”, SSCB tarafından 19 Nisan 1971’de Dünya yörüngesine fırlatıldı. Buraya gönderilen ve istasyona kenetlenmeyi ilk kez başaran “Soyuz 11” adlı aracın Dünya’ya dönüşü ise başarısızlıkla sonuçlandı.

Dönüş yolculuğunda kapsülün aksaklık sonucu basınç almasıyla 3 kişilik mürettebatın hayatını kaybetmesi, uzaydaki ilk ölüm vakası olarak kayıtlara geçti.

Yakın geçmişte de ABD’li astronotlar Suni Williams ve Butch Wilmore, 5 Haziran 2024’te bir haftalık test uçuşu için ISS’ye gönderilmelerinin ardından teknik arıza nedeniyle yaklaşık 9 ay uzayda mahsur kalmıştı.

Dünya’ya 18 Mart’ta geri getirilen astronotların, uzayda uzun süre kalmalarından dolayı ciddi sağlık sorunları yaşayabileceğinden endişe ediliyor.