Mamdani ve Galiyev: Sosyalizmin Doğu’dan Batı’ya yankısı! Farklı yüzyılların ortak mücadelesi

İSMAİL ŞAHİN- Biri 20. yüzyıl başında Sovyet coğrafyasında sömürgeci güçlere ve merkezin tahakkümüne karşı fikirler üretmiş bir devrimci; diğeri 21. yüzyılın çok kültürlü Amerika’sında ırksal ve ekonomik eşitsizliklere karşı sesini yükselten bir siyasetçi. Sultan Galiyev ile Zohran Mamdani, birbirinden yüzyıl uzaklıkta, ama aynı adalet arayışının farklı cephelerinde duran iki isim. Mamdani, ABD Başkanı Donald Trump’a rağmen belediye başkanlığını kazandı. Henüz 32 yaşında. Müslüman kimliğini günlük ritüellerle değil, kamusal alanda kapsayıcılık ve çeşitlilik politikasının aracı olarak kullanıyor. Camilerle temas ediyor, imamlarla görüşüyor, göçmen topluluklarını sürece dahil ediyor.

Sultan Galiyev, Bolşevik Devrimi’nin içinden çıkarak “Doğu halklarının devrimi” kavramını geliştirmişti. Batı merkezli sosyalizmin sınırlarını sorgulayan bu yaklaşım, kültürel kimlikleri yok saymayan bir sosyalizm öneriyordu. Bugün Mamdani de, kapitalist metropollerdeki ırksal ve sınıfsal eşitsizlikleri hedef alırken, benzer biçimde “yerel” bir dayanışma dili inşa ediyor. Her ikisi de sosyalizmin Batı dışı yüzünü temsil ediyor biri Kazan’da, diğeri New York’ta.

Evrensel adalet fikri

Her iki isim de, temsil krizine karşı halkın yeniden siyasetin öznesi haline gelmesi gerektiğini savunuyor. Galiyev, İslam coğrafyasındaki ulusların kültürel kimliklerini sosyalist bir zeminde yeniden tanımlamak istemişti. Mamdani ise diaspora kimliğini, göçmenlik tecrübesini ve ırksal aidiyetleri birer çatışma değil, dayanışma aracı olarak görüyor. Galiyev, devrimin yalnızca bir ulusun değil insanlığın kurtuluşu olduğunu söylerken, Mamdani New York’un “adalet ve eşitlik laboratuvarı” haline gelebileceğine inanıyor. İkisi de özgürlüğü, insanlığın ortak davası olarak görüyor.

SULTAN GALİYEV KİMDİR?

“Üçüncü Dünya sosyalizmi” ya da “İslami sosyalizm”in öncüsü kabul edilen Mir Seyyit Sultan Galiyev, 1917 Bolşevik Devrimi’nin dört büyük isminden biriydi. Galiyev’e göre devrim ilk Türk toplumlarında başlayacak, ardından sömürgeler ihtilali başlatacak ve sonra dünyada devrim gerçekleşecekti. Stalin’in Rus merkezli politikalarına şiddetle karşı çıkan Galiyev 1929’da tutuklandı, 1940’ta da kurşuna dizilerek öldürüldü.

MAMDANİ KİMDİR?

Uganda’da akademisyen Mahmood Mamdani ile film yapımcısı Mira Nair’in oğlu olarak 1991’de dünyaya gelen Zahran Mamdani, 7 yaşında da ABD’ye göç etti. Konut danışmanı ve müzisyenlik yaptıktan sonra 2021 yılında siyasete adım attı. Mamdani Suriye kökenli bir görsel sanatçı olan eşi Rama Duwaji ile Hinge adlı bir flört uygulaması aracılığıyla tanışıp evlendi.

‘Dünyayı peşinden sürükleyebilir’

Mamdani ve Galiyev arasındaki benzerlikleri Türkiye’de Sultan Galiyev üzerine en kapsamlı araştırmaları yapan eski gazeteci ve yazar Halit Kakınç’a sorduk:

* Mamdani New York’ta ne yapabilir?

New York gibi bir kentte Müslüman bir belediye başkanının seçilmesi olağanüstü. Büyük bir dönüşüm yaşanmasa bile kentin sosyal politikaları yeniden şekillenecek.

* Trump kendisini görevden alabilir mi?

ABD sistemi buna izin vermez. Trump ne kadar sert olsa da demokratik kurumlar güçlü. Stalin’in Galiyev üzerindeki etkisini burada beklemek doğru olmaz.

* Mamdani İslami sosyalist mi?

Hayır. O, İslam’ı siyasete alet eden değil, kapsayıcılığın bir parçası olarak gören biri. Bu yönüyle Galiyev’in “kültürel sosyalizmine” daha yakın.

* Galiyev’le karşılaştırmak doğru mu?

Doğrudur, çünkü ikisi de sistemin içinden çıkıp sisteme itiraz eden isimler.

* Ne gibi zorluklar onu bekliyor?

Özellikle sermaye ve New York’ta çok güçlü olan Yahudi toplumu ile çatışmaması gerekiyor. Herkesi kapsayan kucaklayan söylemlerini sürdürürse bütün dünyayı peşinden sürükleyebilir.

Kaynak: Milliyet