Osmanlı padişahları neden hacca gitmedi?

Osmanlı İmparatorluğu’nda, özellikle Yavuz Sultan Selim dönemiyle birlikte hem kutsal topraklar hem de hilafet makamı Osmanlı topraklarına katılmıştı. Ancak, Osmanlı padişahlarının hac ibadetini yerine getirmemesi, tarihçiler ve araştırmacılar tarafından sıklıkla gündeme gelen bir sorudur. Peki, cihat anlayışına sahip, hilafeti elinde bulunduran Osmanlı padişahları neden hacca gitmemişti?

FETİHLER VE ASKERİ HAREKETLİLİK

Birinci önemli nokta, Osmanlı padişahlarının büyük bir kısmının hayatlarını fetih hareketleriyle geçirmiş olmalarıdır. Özellikle II. Selim’e kadar hüküm süren 11 padişah, ordularının başında savaşarak fetihlere odaklanmışlardı. Bu nedenle, padişahların sürekli hareket halinde olmaları ve devletin yönetimini bırakmamaları gerektiği için, hacca gitmeleri pek mümkün değildi.

ZORLU YOLCULUK VE UZUN SÜRE

Hac yolculuğu, o dönemin koşullarında oldukça zorlu bir süreçti. İstanbul’dan Hicaz’a gitmek için en az 4-5 ayı gözden çıkarmak gerekirdi. Gidiş, ibadet süresi ve dönüşle birlikte bu yolculuk 1 yıla kadar uzanabiliyordu. Bu durum, özellikle savaşlar ve devlet yönetimiyle ilgilenen bir padişah için büyük bir engel teşkil ediyordu.

MADDİ VE MANEVİ ZORLUKLAR

Hac ibadeti, kişiye farz olan bir ibadet olmasına rağmen, padişahların hac görevini yerine getirmeleri, büyük maddi ve manevi zorluklarla karşı karşıya kalmalarına neden oluyordu. Şeyhülislam fetvasına göre, padişahın hac için gerekli tüm giderleri kendi cebinden karşılaması gerekiyordu. Ayrıca, padişahın yalnız gitmesi mümkün olmayacağı için, orduyu da yanına alması gerekirdi. Bu, hem maddi açıdan hem de devletin güvenliği açısından büyük bir risk taşıyordu.

DEVLETİN GÜVENLİĞİ VE YÖNETİM BOŞLUKLARI

Padişahların savaş dışında devletin başında olmaması, iç karışıklıklara neden olabilirdi. Osmanlı tarihinden, padişahların yokluğunda çıkan karışıklıklar hatırlanacak olursa, bu tür bir yolculuğun riskleri açıkça görülmektedir. Örneğin, Genç Osman’ın hacca gitme niyetiyle yola çıktığında, daha Maltepe’ye varamadan çıkan dedikodular ve devlet içindeki karışıklıklar bu riskleri gözler önüne sermektedir.

HAC MEVSİMİNİN KIŞA DENK GELMESİ

Ayrıca, hac mevsiminin çoğu zaman kış aylarına denk gelmesi, Osmanlı padişahlarının bu yolculuğu gerçekleştirmelerini daha da imkânsız hale getiriyordu. Havanın zorlu koşulları, yolculuğun süresini uzatıyor ve padişahın güvenli bir şekilde geri dönmesini tehlikeye atıyordu.

Sonuç olarak, Osmanlı padişahlarının hacca gitmemesinin ardında sadece dini bir sorumluluktan kaçınma değil, aynı zamanda devletin yönetimi, güvenliği ve askeri harekâtlar gibi çok sayıda pratik ve stratejik faktör bulunmaktaydı.