Sayfalar yeşilleniyor! Geri dönüşümden gelen sanat

Edebiyat, insanlığın en eski ve en güçlü ifade araçlarından biri. Ancak bu sanatın kağıda dökülmesi, yüzyıllardır doğaya bir bedel ödetiyor.

Ormanların yok edilmesi, karbon emisyonları ve enerji tüketimi, kitap üretiminin karanlık yüzünü oluşturuyor. Neyse ki, edebiyat dünyası bu gidişata “dur” demek için harekete geçti.

Geri dönüşümlü kağıt, çevre dostu mürekkep ve yenilikçi sürdürülebilirlik pratikleri, yayıncılık sektöründe bir devrim oluşturdu.

GERİ DÖNÜŞÜMLÜ KAĞIT: DOĞAYA İKİNCİ BİR ŞANS

Kitapların ruhu hikayelerde saklı olsa da bedenleri kağıttan oluşuyor. Geleneksel yayıncılıkta kullanılan bakir kağıt, her yıl milyonlarca ağacın kesilmesine neden oluyor. Ancak geri dönüşümlü kağıt, bu döngüyü kırmak için güçlü bir alternatif sunuyor.

Green America’nın raporuna göre, %100 geri dönüşümlü kağıt kullanımı, bakir kağıda kıyasla enerji tüketimini %44 azaltıyor ve 17 ağacın kesilmesini önlüyor. Bu, sadece bir ton kağıt için geçerli bir istatistik. Dünya çapında her gün milyonlarca kitap basıldığını düşündüğümüzde, geri dönüşümün etkisi çarpıcı bir boyuta ulaşıyor.

Sürdürülebilirlik uzmanı Prof. Laura Jenkins, geri dönüşümlü kağıdın önemini şu sözlerle vurguladı:

Jenkins’in bu görüşü, Environmental Paper Network’ün 2023 raporundaki “Kağıt geri dönüşümü, yalnızca ormanları korumakla kalmıyor; aynı zamanda enerji tasarrufu sağlıyor ve karbon ayak izini azaltıyor. Yayıncılar bu yöntemi benimseyerek hem çevreye hem de geleceğe yatırım yapıyor.” sözleriyle desteklendi.

Raporda, geri dönüşümlü kağıdın üretiminde su kullanımının %50’ye kadar azaldığı belirtiliyor. Bu, su kaynaklarının tükenmekte olduğu bir dünyada kritik bir kazanım.

Sanat dünyasında devrim! Sokak sanatı dijitalleşiyor

ÇEVRE DOSTU MÜREKKEP: SAYFALARA YEŞİL DOKUNUŞ

Kağıt kadar mürekkep de yayıncılığın çevresel etkisinde büyük bir rol oynuyor.

Geleneksel petrol bazlı mürekkepler, hem çevreye zararlı kimyasallar içeriyor hem de geri dönüşüm sürecini zorlaştırıyor. Ancak çevre dostu mürekkep alternatifleri, bu tabloyu değiştiriyor.

Soya ve sebze bazlı mürekkepler, daha az uçucu organik bileşik (VOC) salıyor ve biyolojik olarak daha kolay ayrışıyor.

Bir kimya ve çevre bilimi uzmanı olarak Dr. Michael Carter, “Soya bazlı mürekkepler, petrol bazlı olanlara göre %20 daha az enerjiyle üretiliyor ve baskı kalitesinden ödün vermiyor. Bu, yayıncılıkta küçük ama etkili bir adım” dedi.

Penguin Random House gibi büyük yayın evleri, bu yeniliği çoktan benimsedi. 2024’te yayımladıkları bir raporda, kullandıkları mürekkebin %70’inin çevre dostu olduğunu duyurdular. Bu, sadece bir estetik meselesi değil; aynı zamanda doğaya verilen zararı azaltan somut bir çaba.

SÜRDÜRÜLEBİLİR YAYINCILIK: DİJİTALDEN BASKIYA

Edebiyatın sürdürülebilirlik yolculuğu, sadece fiziksel üretimle sınırlı değil. Dijital yayıncılık ve isteğe bağlı baskı (print-on-demand) gibi yöntemler, sektörün karbon ayak izini küçültüyor. Reedsy’nin 2023 analizine göre, bir e-kitap okuyucuda 50’den fazla kitap okuyan bir kişi, cihazın üretiminden kaynaklanan çevresel maliyeti telafi edebiliyor.

Audiokitapların yükselişi ise bu etkiyi daha da artırıyor. Dijital yayıncılık uzmanı olarak Dr. Emily Foster, “E-kitaplar ve sesli kitaplar, kağıt tüketimini sıfıra indiriyor. Üstelik okuyucuların mevcut cihazlarını kullanarak bu formatlara geçmesi, ek bir çevresel yük oluşturamıyor” dedi.

İsteğe bağlı baskı ise fiziksel kitap tutkunları için bir çözüm sunuyor. Geleneksel yayıncılıkta, basılan kitapların %25’i satılmadan imha ediliyor. Bu, hem kaynak israfına hem de çöp yığınlarına yol açıyor.

Ancak isteğe bağlı baskı, yalnızca sipariş edilen kitapların üretilmesini sağlıyor. Ingram Content Group’un verilerine göre, bu yöntem atık miktarını %90’a kadar azaltıyor. Küçük yayınevlerinden devlere kadar birçok şirket, bu modeli benimseyerek hem çevreyi koruyor hem de maliyetleri düşürüyor.

Sanat ve bilimde yeni dönem! Bilimsel ve sanatsal bir yolculuk

TOPLUMSAL BİLİNÇ VE EDEBİYATIN ROLÜ

Sürdürülebilirlik, sadece teknik bir mesele değil; aynı zamanda bir kültür meselesi. Edebiyat, bu dönüşümde önemli bir rol oynuyor. Çevre temalı kitaplar, okuyucuları doğayla yeniden bağlantı kurmaya teşvik ediyor.

Prof. Sarah Mitchell, “Çevre dostu yayıncılık, okuyucularda bir farkındalık oluşturuyor. Geri dönüşümlü kağıttan basılmış bir kitabı elinize aldığınızda, onun hikayesi sadece içindeki kelimelerle sınırlı kalmıyor; üretim süreci de bir mesaj taşıyor” dedi.

Chelsea Green gibi yayınevleri, bu mesajı uzun süredir taşıyor. 1985’ten beri sürdürülebilir yaşam temalı kitaplar basan yayınevi, %100 geri dönüşümlü kağıt kullanıyor ve her kitabın başında “WorthIt” logosuyla çevresel sorumluluklarını vurguluyor. Yayınevinin başkanı Margo Baldwin, “Maliyetler sanıldığı kadar yüksek değil. %30 geri dönüşümlü kağıt ile %100 geri dönüşümlü kağıt arasındaki fiyat farkı minimal. Okuyucular, bu çabayı takdir ediyor,” diyerek sektördeki önyargıları yıkıyor.

BİLİMSEL VERİLERLE DESTEKLENEN BİR GELECEK

Sürdürülebilir yayıncılığın etkileri, bilimsel çalışmalarla da kanıtlanıyor. Harvard Üniversitesi’nin 2024’te yayımladığı bir araştırma, sanatla uğraşmanın stres hormonlarını azalttığını ve sosyal bağları güçlendirdiğini gösteriyor. Ancak bu etki, çevre dostu yöntemlerle üretilen kitaplarda daha belirgin.

Araştırmanın lideri Dr. Robert Carter, “Sürdürülebilirlik, sadece doğayı değil; insanları da iyileştiriyor. Çevreci bir kitabı okumak, hem bireysel hem de kolektif bir rahatlama sağlıyor” dedi.

Forest Stewardship Council (FSC) sertifikalı kağıt kullanımı da bir başka önemli adım. FSC, kağıdın sorumlu bir şekilde yönetilen ormanlardan geldiğini garanti ediyor.

Avrupa’da kağıdın %79’u geri dönüştürülürken, bu oran FSC sertifikasıyla birleştiğinde çevresel etki daha da azalıyor.

Two Sides’ın analizine göre, sorumlu ormancılık uygulamaları, her kesilen ağaç için dört yeni ağaç dikilmesini sağlıyor. Bu, edebiyatın doğayla barışık bir geleceğe katkı sunduğunun somut bir kanıtı.

OKUYUCULAR VE YAZARLAR EL ELE

Sürdürülebilirlik, yayıncıların tek başına taşıyabileceği bir yük değil. Okuyucular ve yazarlar da bu harekete katılıyor.

Dr. James Harris, “Eko-bilinçli yazarlar, eserlerini çevre dostu yöntemlerle yayımlamayı tercih ediyor. Okuyucular ise bu kitapları alarak hem yazarları hem de yayınevlerini teşvik ediyor” dedi.

Örneğin, kitap kulüpleri geri dönüşümlü kağıttan basılmış eserleri öne çıkararak bu bilinci yayıyor.

Türkiye’de de bu hareket izlerini gösteriyor. Yerel yayınevleri, FSC sertifikalı kağıt kullanımını artırıyor ve çevre temalı eserlere yöneliyor. İstanbul’daki bir kitapçı sahibi Zeynep Kaya, “Müşterilerimiz, kitabın nasıl üretildiğini sormaya başladı. Bu, bizim için de bir dönüşüm nedeni oldu,” diyerek değişen tüketici alışkanlıklarını vurguluyor.

Bilim ve sanatın kesişim noktası! Yeni akımın yükselişi

EDEBİYATIN YEŞİL GELECEĞİ

Edebiyat dünyası, sürdürülebilirlik yolunda emin adımlarla ilerliyor. Geri dönüşümlü kağıt, çevre dostu mürekkep ve yenilikçi baskı yöntemleri, bu sektörün doğayla ilişkisini yeniden tanımlıyor.

Uzmanlar, bu değişimin bir trendden öte, kalıcı bir dönüşüm olduğunu düşünüyor.

Prof. Laura Jenkins, “Edebiyat, insanların zihnini açar. Şimdi sıra, bu açılımı doğayla uyumlu hale getirmekte. Sürdürülebilir yayıncılık, sadece kağıdı değil; gezegeni de kurtarıyor” dedi.

Sayfalar yeşilleniyor, hikayeler doğayla barışıyor. Edebiyatın bu yeni çağı, hem yazarlara hem de okuyuculara bir mesaj veriyor: Kelimeler kadar üretim süreci de önemli. Kitaplar artık sadece okunmuyor; aynı zamanda hissediliyor ve korunuyor. Edebiyatın yeşil devrimi, hepimizin elinde şekilleniyor.