Uzay ortamında kadın astronotların sağlığını araştıracak

South Florida Üniversitesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü Yardımcı Yan Dal Araştırma Görevlisi Begüm Aydoğan Mathyk, kadın sağlığı alanında yaptığı çalışmaları bir adım öteye taşıyarak, Virgin Galactic firmasının 2026’da IIAS02 ile ortak yapmayı planladığı ve tamamı kadınlardan oluşan ekibin uçuşunda astronotların sağlığını inceleyecek.

Mathyk, Kadınlar Günü nedeniyle yaptığı değerlendirmede, kadın sağlığına ilgisinin bilimsel keşiflerle birleştiğini ve yenilikçi projelerde yer almak isteği için yerleştiği ABD’de tekrar asistanlık yaparak çalışmalarına devam ettiğini söyledi.

NASA’nın Johnson Uzay Merkezi’nde Havacılık ve Uzay Tıbbı Stajı Programı’na katılarak Houston’da uzay tıbbı üzerine doğrudan eğitim aldığını belirten Mathyk, NASA STAR Programı’na dahil olarak “uzay tıbbı” konusunda çalışmalar yaptığını ifade etti.

Mathyk, uzay tıbbının insanlığın geleceği açısından önemini ve bu konudaki eksiklikleri gördükçe kadın sağlığına dair yeni çözümler üretme fikrinin kendisini heyecanlandırdığını dile getirdi.

Uzayda kadın sağlığı alanında çalışmaların yetersiz olduğunu vurgulayan Mathyk, “Uzayda üremeyle ilgili hayvan çalışmalarını yapan bilim insanları var. Fakat ben bir klinisyen olarak farklı bir açıdan yaklaştım. Şu anda ABD’de bu alandaki araştırmaları aktif olarak yöneten tek kadın doğum doktoruyum. Sadece bilimsel katkı sağlamakla kalmıyor aynı zamanda bu alandaki çalışmalara çeşitli gruplarda liderlik ediyorum.” dedi.

Alanında en geniş kapsamlı çalışma

Türkiye’de kadın doğum doçentliği de bulunan Mathyk, uzayda tıbbi görüntüleme, özellikle de jinekolojik ultrason konusunda yürüttükleri araştırmaların bu alanda ilk olduğunu bildirdi.

Yerçekimsiz ortamda ultrasonun uygulanabilirliğini test ederek, gelecekte kadın astronotların sağlık kontrollerinin nasıl yapılabileceğine dair önemli veriler elde ettiklerini anlatan Mathyk, şu değerlendirmede bulundu:

“Uzay ortamının kadın sağlığı üzerindeki etkilerini anlamak ve olası çözümler geliştirmek adına çalışmalar yürütüyorum. Bu bağlamda, bilim camiasının en prestijli dergilerinden Nature dergisinin uzay bilimleri koleksiyonunda (Space Omics) yazarlık yaptım ve çalışmalarımız yayımlandı. Burada, 25’ten fazla ülkeden birçok bilim insanı, uzay uçuşunun insan biyolojisi üzerindeki etkilerini genetik, epigenetik ve moleküler açıdan inceledi. Kadın hormonu olan östrojenle ilgili çalışmamız, bu konudaki en geniş kapsamlı yayın. Çalışmalarımız, uzay yolculuğunun kadın sağlığı üzerindeki etkilerini anlamamıza ışık tutuyor. Ayrıca, NASA ve diğer uzay ajansları tarafından düzenlenen konferanslarda birçok sunum yaptım. Yine uzay biyolojisi ve tıbbında uzman birçok kişiyle ortak çalışıyoruz. Önümüzdeki yıllarda bu çalışmaların daha ileri seviyeye taşınmasını ve uzun vadeli uzay misyonlarında uygulanmasını umuyoruz.”

En kritik konulardan biri olacak

Mathyk, uzayda da dünyada da kadınsız bir toplum olamayacağının altını çizerek, kadın sağlığının uzaya taşınmasının önemine işaret etti.

Kadın astronotların uzayda uzun süre kalmalarının üreme sağlığı, hormonal sistem ve kanser üzerindeki etkilerinin hala tam olarak bilinmediğini vurgulayan Mathyk,”Mars ve Ay misyonları gibi uzun süreli uzay yolculuklarında, kadın sağlığını korumak için daha fazla bilgi lazım. Jinekolojik muayenelerin dünyadan bağımsız yapılabilmesi gerek. Eğer uzayda koloni kurulacaksa, kadın sağlığını garanti altına almak en kritik konulardan olacak.” diye konuştu.

Türk bilim insanlarına ihtiyaç var

Mathyk, uzay araştırmalarının multidisipliner bir alan olduğunu ve her bilim dalına ihtiyaç duyulduğunu ifade etti.

Mühendislikten biyolojiye, tıptan fizik ve kimyaya kadar Türk bilim insanlarının bu alana katkı vermesi gerektiğini belirten Mathyk, şunları kaydetti:

“Özellikle uzay tıbbı, biyolojisi ve uzayda insan sağlığı üzerine çalışmalar artmalı. Türkiye, havacılık alanında büyük bir mirasa sahip. Dünyanın ilk kadın savaş pilotu olan Sabiha Gökçen, cesareti ve öncülüğüyle kadınların havacılıkta var olabileceğini kanıtladı. Ben de bir kadın bilim insanı olarak, bu mirası uzay tıbbı alanında sürdürmekten büyük bir gurur duyuyorum. Şimdi Virgin Galactic firmasının 2026’da IIAS02 ile ortak yapmayı planladığı tamamı kadın astronotlardan oluşan uçuşunda astronotların sağlığını incelemeyi hedefliyorum. Genç bilim insanlarına ve öğrencilere tavsiyem, okuma ve öğrenme heyecanlarını kaybetmemeleri, kendilerini geliştirmeye devam etmeleri ve bilim yolunda ilerlemeleridir.”

“Katkı sağlamaya hazırım”

Mathyk, Türkiye’nin uzay misyonlarına dahil olmasından duyduğu gurur ve mutluluğu da paylaşarak, bunun çok stratejik bir hamle olduğunu söyledi.

Türkiye’nin uzay çalışmalarını yakından takip ettiğini belirten Mathyk, sözlerini şöyle tamamladı:

“Bu adımlar, Türkiye’nin uzay tıbbı, biyoteknoloji ve uzay araştırmalarında daha fazla yer almasının önünü açtı. Astronotlarımızın uzayda bilimsel araştırmalar yürütmesi, ülkemizin bilim ve teknoloji alanındaki yerini güçlendirmekle kalmayacak, aynı zamanda gelecekteki uzay projeleri için önemli bir zemin oluşturacaktır. Ülkemizin vizyoner politikası sayesinde, uzay alanındaki çalışmalarımız yalnızca bir başlangıç olup, Türkiye’nin bu alandaki kalıcı varlığını garanti altına alacaktır. Gelecekte daha fazla bilim insanımızın ve araştırmacımızın uluslararası uzay araştırmalarında yer alacağından şüphemiz yok. Türkiye’nin uzay çalışmaları, ülkemizi küresel uzay liginde önemli bir aktör haline getirecek ve biz araştırmacılar için büyük bir ilham kaynağı olmayı sürdürecek. Virgin Galactic ekibi sayesinde astronotumuz Tuva Cihangir Atasever ile tanıştım. Astronotlarımızın ve Türkiye’deki araştırmacıların uzay konusundaki çalışmaları gerçekten gurur verici. İlerleyen süreçte uzay tıbbı ile ilgili ortak projeler olursa katkı sağlamaya hazırım.”