Yağışlar azaldı, barajlar boşaldı! Su krizi kapıya dayandı

GÖNÜL KOCA – HABER MERKEZİ – Türkiye’nin birçok bölgesinde son yıllarda kuraklık yaşanırken barajlardaki su miktarları da kritik seviyenin altına indi, su krizi kapıya dayandı.

Günlük ortalama su tüketiminin 3 milyon metreküp olduğu megakent İstanbul’da, İSKİ verilerine göre 3 Aralık saat 09.09 itibarıyla barajların doluluk oranı yüzde 17,86 olarak kaydedildi. 2 Aralık 2024’te ise bu oran yüzde 28,05 seviyesindeydi. Geçen yıl 2 Aralık’ta 243 milyon metreküp suyu bulunan İstanbul’da bu yılın aynı döneminde su seviyesi 156 milyon metreküp olarak ölçüldü.

ANKARA VE İZMİR

İzmir ve Ankara’da da benzer durum söz konusu. Ankara barajlarının doluluk oranı 2 Aralık itibarıyla yüzde 13,18 ve su miktarı 208 milyon 904 bin metreküp iken geçen yılın aynı döneminde başkent barajlarındaki doluluk oranı 31.14, su miktarı ise 493 milyon 733 bin metreküp olarak kayıtlara geçti.

İZMİR DİBİ GÖRDÜ

Sık sık su kesintileri ile gündeme gelen İzmir’de durum daha vahim. 3 Aralık itibarıyla kente su sağlayan barajların toplam doluluk oranı ortalama yüzde 2, toplam su miktarı ise 3,5 milyon metreküp civarında. İzmir’in içme suyu ihtiyacının büyük kısmını karşılayan Tahtalı Barajı’ndaki su seviyesi, tarihinin en düşük düzeyi olan yüzde 1,05’e geriledi.

‘YÜZDE 10 KULLANILAMIYOR’

Uzmanlar barajlardaki su miktarının yaklaşık yüzde 5-10’luk bölümünün “ölü hacim” olduğunu yani baraj gölündeki dip çamurları ve orada yaşayan diğer canlılardan dolayı kullanılamadığına dikkat çekerken, mevcut verilere göre barajlardaki su miktarının daha da alt seviyeye düştüğünü belirtiyor.

Bu durum, örneğin barajlarında 156 milyon metreküp suyu bulunan megakent İstanbul’da, suyun yaklaşık 10-15 milyon metreküpünün kullanılamayacağı anlamına geliyor.

‘İSTANBUL’UN KADERİ MELEN ÇAYI’NA BAĞLI’ 

CNN Türk Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen, İstanbul’un su kuyuları olmadığına ve barajlara en büyük desteğin Melen ve Yeşilçay Regülatörlerinden geldiğine şu sözlerle dikkat çekiyor: “İstanbul’un kaderi Melen Çayı’nın debisine bağlı. İstanbul’da ve özellikle Melen için Batı Karadeniz Bölgesi’nin batısında önümüzdeki aylarında yeterli yağış olmaz ve bu nedenle Melen Çayı’nda yeterli su bulunmaz ise İstanbul’da su krizi baş gösterebilir.”

ANKARA’DA 6 AYLIK SU VAR

Ankara’nın risk altında olmadığını ifade eden Şen, “Ankara’da, akarsulardan baraj göllerine hiç su gelmese bile, barajlarındaki mevcut ölü hacim su miktarı Kesikköprü Barajı ile birlikte Ankara’ya 6 ay yetecek kadardır. İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde gerekli içme ve kullanma suyu su, barajlar ve yeraltı suyu kuyularından sağlanıyor. Temin edilen suyun yaklaşık yüzde 54’ü yeraltı, yüzde 46’sı yüzeysel su kaynaklarından sağlanıyor. Bursa’da da durum benzer şekilde.” 

AVRUPA YAKASINDA EN FAZLA 1,5 AYLIK SU 

Su Politikaları Derneği Başkanı Dursun Yıldız, “Avrupa yakasında su kaynakları daha az ancak nüfus ve tüketim toplam su tüketiminin yüzde 60’ı. Avrupa yakasının su güvenliği riski daha yüksek. Avrupa yakası su yaklaşık 1,5 ay yeter. Anadolu yakasında ise hiç yağış olmazsa mevcut su 2,5 ay yeterli gibi görünüyor” dedi. Yıldız, İstanbul’a su sağlayan Melen ve Yeşilçay regülatörlerine yeterli yağış düşmesi durumunda ne olacağına ilişkin de, “İstanbul’ın Avrupa yakasının bazı bölümlerinde 1 ay içinde su arz güvenliği riske girebilir” dedi. Yıldız, “Ankara’da hiç yağış olmaması durumunda ölü hacimdeki su ve Kesikköprü-Kızılırmak suyu ile önümüzdeki 3 ay su sağlanabilir. İzmir’de hiç yağmur düşmemesi durumunda su kesinti programı yaygınlaşarak uzayabilir” diye konuştu. 

‘KADEMELİ ÜCRET ARTIŞI’ ÖNERİSİ 

Uzmanlar, kuraklığın etkilerini azaltmak için su kullanımında acil önlemler alınması gerektiğini vurguluyor.

İstanbul Teknik Üniversitesi İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros, ülkemizin güney bölümleri, batısı ve güneybatısının son 2 yıldır kurak dönemden geçtiğine dikkat çekerek, şunları söyledi:

‘SU KESİNTİSİ ÇARE DEĞİL’

“Ben su kesintisi asla önermiyorum. Çünkü imkanı olan depo yaptırıyor ve 1 saat da su verseniz deposunu doldurduğu için kesinti işe yaramıyor. Ama İstanbul’da günlük su tüketimi kişi başı 200 litre civarında. Biz bunu 100 litreden sonra kademeli ücretlendirme yaparsak.. Kademeli ücretlendirmeden kastım şu; 100 litreden sonra her litre için artan bir fonksiyon belirlendiği takdirde fiyat artıyor diye kamuoyunda psikolojik baskısı oluyor biz bir anda su tasarrufu yapmaya başlıyoruz. 100 litre dünyanın birçok ülkesine baktığımız zaman ideal bir miktar, yetecek bir miktar.” 

‘BÜYÜK KURAKLIĞA DOĞRU GİDİYORUZ’

Meteoroloji Mühendisi Adil Tek yaz ayları ve eylülde Türkiye genelinde kurak bir dönemin geçtiğine ve bu nedenle İstanbul’da mayıs ayında yüzde 80’ler seviyesinde olan baraj doluluk oranlarının şimdilerde yüzde 18’ler seviyesine düştüğüne dikkat çekti. “Meteoroloji Genel Müdürlüğü verilerine göre yağışlar yaklaşık yüzde 50 azalmış vaziyette” diyen Tek, “Ülkemiz genelini büyük kuraklık bekliyor. Büyük kuraklığa doğru gidiyoruz. Bunun da sebebi Büyük Sahra Çölü’nü oluşturan yüksek basınç alanı yavaş yavaş kuzeye doğru kaymaya başlıyor. O yüksek basıncın etkisine girdiğimiz için yağışlar azalıyor” dedi. 

İSTANBUL’UN SON 10 YILIN SU VERİLERİ 

İSKİ verilerine göre İstanbul barajlarının 10 yıllık doluluk oranları şöyle:

2015 yüzde 63,79; 2016 yüzde 37,11; 2017 yüzde 54,56; 2018 yüzde 57,19; 2019 yüzde 35,68; 2020 yüzde 24,3, 2021 yüzde 41,37; 2022 yüzde 35,03; 2023 yüzde 33,46; 2024 yüzde 28,05 ve 2025 yüzde 18,06.

SANAYİ BÖLGELERİ DE RİSK ALTINDA 

■ Bursa’nın barajlarında ekimde yüzde 0,33 olarak görünen baraj doluluk oranı aralık ayında yüzde 0 seviyesinde görünüyor.

■ Kocaeli’de Yuvacık Barajı doluluk oranı 2 Aralık itibarıyla yüzde 3 olarak kayıtlara geçti. 

TÜRKİYE’NİN EN KURAK İLLERİ 

Meteoroloji Genel Müdürlüğünün hazırladığı Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (SPI) verilerine göre ülke genelinde şiddetli veya olağanüstü kuraklık etkileri görülüyor. 12 aylık periyoda göre Türkiye’nin en kurak illeri şöyle: “Kütahya, Uşak, Afyon, Balıkesir’in güneyi, Şanlıurfa, Diyarbakır, Siirt ve Mardin’i olağanüstü kurak; Konya, Karaman, Mersin, Isparta ve Kayseri şiddetli kurak.”

Kaynak: Milliyet